W 2023 roku lądy i rośliny Ziemi niemal nie pochłonęły dwutlenku węgla. Ratują nas jeszcze oceany, ale też osłabły

Ludzie w wielkim zapale wydobywają spod ziemi węgiel i jego związki, by jak najszybciej przepompować go do atmosfery w postaci dwutlenku węgla. Lądy, rośliny i oceany ten dwutlenek węgla absorbują, częściowo bilansując nasze emisje. Ale w 2023 roku – rekordowym pod wieloma względami, również średniej globalnej temperatury – lądowa część planety niemal w ogóle nie pochłonęła CO₂. Było za ciepło. To jakby w układzie wydechowym samochodu spalinowego zabrakło nagle końcowego tłumika.

Coś złego dzieje się z absorpcją CO₂

Nasza działalność dotycząca spalania paliw kopalnych to jak uruchomienie silnika samochodu w zamkniętym garażu – drugiej, zapasowej Ziemi nie mamy. Dotychczas wszystkie modele prognozujące zmiany klimatu zakładały, że reszta biosfery „poradzi sobie” z naszymi emisjami i nadal będzie pracowicie pochłaniać produkowany przez nas CO₂, co złagodzi skutki naszej działalności. Awarii tego mechanizmu nie zakładaliśmy, tymczasem właśnie ją obserwujemy. Ba, wygląda na to, że przyłożyliśmy do niej rękę.

Obliczenia pokazują, że gleby, rośliny, lasy w 2023 roku nie pochłonęły niemal w ogóle dwutlenku węgla. Zanotowano najwyższy przyrost ilości gazu w atmosferze (+86 procent w stosunku do średniej z minionych lat), chociaż ludzkie wzrosły jedynie o około 0,6 procent. Dlaczego? Bo na Ziemi było znacznie cieplej, +0,6 stopnia Celsjusza w stosunku do średniej z lat 1991-2020 oraz +1,48 stopnia Celsjusza w stosunku do epoki przedindustrialnej (1850-1900). Sytuacja może wrócić do normy, jeśli Ziemia nie będzie się ogrzewać, gdy przestaniemy rabunkowo wycinać lasy i przestanie rosnąć liczba pożarów trawiących roślinność.

Pożary Amazonii w 2011 roku (c) NASA Earth / Flickr

Dużą część naszej emisji pochłaniają oceany, które zajmują 3/4 globu. Problem w tym, że wyższa temperatura atmosfery zakłóca również ten mechanizm: topniejące lodowce sprawiają, że przy powierzchni spada zasolenie wody. Zalegająca na górze mniej słona woda lepiej przepuszcza światło, co wstrzymuje migrację zooplanktonu ku powierzchni, na „pastwiska” z mikroalgami. Jeśli zooplankton zjada mniej alg, roślinność odradza się wolniej – i wolniej pochłania dwutlenek węgla z powietrza. Sytuacji nie poprawiają zwalniające prądy morskie, które słabiej mieszają wody o różnych poziomach zasolenia.

Modele klimatyczne, którymi dysponujemy, nie zakładały żadnych nagłych zmian w pochłanianiu CO₂ przez Ziemię. Jeśli takie czynniki nagle się objawiają, może dojść do skokowych zmian w atmosferze, nad którymi nie zapanujemy i nie dostaniemy nawet chwili, żeby im zapobiec.